02.02.2016:
ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΝΕΥΜΟΝΟΣ ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΑ
Οι νέες περιπτώσεις καρκίνου πνεύμονος παγκοσμίως έφθασαν τα 1,8 εκατομμύρια ανθρώπων. Ο καρκίνος του πνεύμονος θεωρείται η πρώτη αιτία θανάτου από κακοήθειες στους άνδρες και η δεύτερη στις γυναίκες σε όλο τον πλανήτη.
Το κάπνισμα θεωρείται η πρώτη αιτία και η συχνότητα των καπνιστών αυξάνεται στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η κατανάλωση καπνού στην Κίνα καλύπτει το 44% της αγοράς ενώ στις Η.Π.Α. μόνο το 5%.
Το παθητικό κάπνισμα είναι υπεύθυνο για 3000 θανάτους από καρκίνο του πνεύμονος στις Η.Π.Α. Οι περισσότεροι από αυτούς αφορούν άνδρες με μικροκυτταρικό καρκίνο.
Η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι υπεύθυνη για 223000 θανάτους από καρκίνο πνεύμονος παγκοσμίως.
Το ραδώνιο είναι επίσης καρκινογόνος ουσία και σε ορισμένες περιοχές έχει βρεθεί αυξημένο σε ποσότητα.
Ο αμίαντος επίσης ευθύνεται για καρκίνο του πνεύμονος ιδιαίτερα όταν συνδυάζεται με κάπνισμα.
Τα γονίδια όλο και περισσότερο ενέχονται στην κληρονομική και επίκτητη επιβάρυνση και ανάπτυξη καρκίνου του πνεύμονος.
Τέλος η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι μια νόσος που πολλές φορές αποτελεί δείκτη εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονος.
ΕΓΚΑΙΡΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ
Άτομα που καπνίζουν ή το διέκοψαν πρόσφατα και είναι άνω των 55 ετών πρέπει να υποβάλλονται ετησίως σε ελικοειδή χαμηλής δόσης αξονική τομογραφία θώρακος. Είναι ο μόνος τρόπος έγκαιρης διάγνωσης του όγκου που ελαττώνει την θνησιμότητα κατά 14%. Είναι αυτονόητο ότι η διακοπή καπνίσματος σώζει ζωές.
Ενδιαφέρουσα ήταν η αναφορά σε μια καινούργια εξέταση, γονιδιακής υπογραφής, που γίνεται ανάλυση ειδικών γονιδίων στην βιοψία. Το αποτέλεσμα δείχνει τον κίνδυνο υποτροπής του καρκίνου μετά το χειρουργείο και βοηθάει τον ογκολόγο να πάρει αποφάσεις για χημειοθεραπεία σε συγκεκριμένες περιπτώσεις.
ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το 75% των ασθενών θα χρειασθεί συστηματική θεραπεία είτε με την πρωτοεμφάνιση τη νόσου ή αργότερα στην πορεία της.
Οι εξελίξεις στην μοριακή βιολογία έδωσαν την δυνατότητα ανάπτυξης στοχευμένων θεραπειών εναντίον στόχων που έχουν σχέση με τον πολλαπλασιασμό και μετάσταση των καρκινικών κυττάρων. Οι θεραπείες αυτές αποτελούν την μειοψηφία και η χημειοθεραπεία αποτελεί ακόμη την κύρια θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονος.
Η θεραπεία πρώτης γραμμής που θα χορηγηθεί επιλεγμένη με βάση την ιστολογική εικόνα είναι και η πλέον επιτυχής. Σε υποτροπή η θεραπεία δεύτερης γραμμής έχει περιορισμένη αποτελεσματικότητα. Στην φάση αυτή έχει διεισδύσει η ανοσοθεραπεία.
ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ
Η ανοσοθεραπεία αναχαιτίζει ανασταλτικούς μηχανισμούς του ανθρώπινου ανοσοποιητικού συστήματος και προκαλεί την ενεργοποίηση του με σκοπό την αντιμετώπιση του καρκίνου. Η ένωση του PD-1 με το PD-L1 μεταξύ λεμφοκυττάρου και καρκινικού κυττάρου αναχαιτίζει την λειτουργία του ανοσοποιητικού μηχανισμού.
Η αναστολή της ένωσης με αντί-PD-1 και αντί-PD-L1 φαρμάκων ενεργοποιούν τον ανοσοποιητικό μηχανισμό.
Αντί-PD-1 φάρμακα είναι το Nivolumab και Pembrolizumab. Αντί-PD-L1 φάρμακα είναι το Atezolizumab, το Durvalumab και το Avelumab.
Εξ αυτών το Nivolumab και Pembrolizumab έχουν εγκριθεί σαν δεύτερης γραμμής θεραπεία κυρίως στο πλακώδες μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα. Το Nivolumab έχει εγκριθεί και στο αδενοκαρκίνωμα. Η έγκριση προήλθε μετά από την ολοκλήρωση μελετών δεύτερης γραμμής σε σύγκριση με το Docetaxel που ήταν ένα εγκεκριμένο φάρμακο στην συγκεκριμένη ένδειξη. Σε όλες αυτές τις μελέτες ήταν σαφής η υπεροχή του Nivolumab και Pembrolizumab έναντι του Docetaxel κυρίως στην συνολική επιβίωση αλλά και στην απουσία ενοχλητικών παρενεργειών. Και η αποδοχή τους εκ μέρους των ασθενών ήταν καλύτερη.
Έχει γίνει σημαντική προσπάθεια επιλογής ασθενών που έχουν πιθανότητα ανταπόκρισης στην ανοσοθεραπεία. Η προσπάθεια αυτή βασίζεται στην χρώση PD-L1 των καρκινικών κυττάρων. Η θεωρία λέει ότι όσο πιο έντονη η χρώση τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα ανταπόκρισης. Στην πράξη όμως αυτό επαληθεύθηκε μερικώς στο Pembrolizumab και ελάχιστα στο Nivolumab.
Σε γενικές γραμμές η ανοσοθεραπεία αποτελεί μια καινοτόμο αντιμετώπιση του μη μικροκυτταρικού καρκίνου πνεύμονος. Στην περίοδο που διανύουμε χορηγείται στην δεύτερη γραμμή, είναι καλά ανεκτή και υπάρχουν ασθενείς με μακρόχρονες επιβιώσεις. Είναι σίγουρο πως οι επόμενες μελέτες θα έχουν μεγάλο ενδιαφέρον για την εδραίωση της ανοσοθεραπείας στην αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονος.
ΣΤΟΧΕΥΜΕΝΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ
Το μονοκλωνικό αντίσωμα Cetuximab όταν χορηγείται μαζί με χημειοθεραπεία έχει ευεργετική δράση σε μια υποομάδα ασθενών με καρκίνο πνεύμονος. Η υποομάδα αυτή είναι εκείνη με πλακώδες καρκίνωμα που στα κύτταρα του περιέχουν αυξημένο αριθμό του EGFR. Το Cetuximab ακριβώς αναστέλλει την λειτουργία του EGFR.
Σε παρόμοια μελέτη (SQUIRE) το μονοκλωνικό αντίσωμα Necitumumab που επίσης αναστέλλει το EGFR, έχει παρόμοια ενθαρρυντικά αποτελέσματα στην ίδια ομάδα ασθενών, όταν συνδυασθεί με χημειοθεραπεία.
Το αντιαγγειογενετικό φάρμακο Bevacizumab σε συνδυασμό με χημειοθεραπεία, δοκιμάσθηκε αμέσως μετά το χειρουργείο σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονος. Η προσθήκη του Bevacizumab που χορηγήθηκε για ένα έτος δεν βοήθησε στην επιβίωση των ασθενών αυτών.
Σε ασθενείς με αδενοκαρκίνωμα το 3 – 4% εκφράζει το ALK βάσει του οποίου η χορήγηση κατ’αρχήν του φαρμάκου Crizotinib είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Σημειώνεται ότι το ALK εκφράζεται και σε ένα πολύ μικρό ποσοστό σε ασθενείς με πλακώδες καρκίνωμα.
Το Crizotinib έχει δράση και σε εγκεφαλικές μεταστάσεις ιδίως όταν είναι μικρές και ο ασθενής δεν έχει συμπτώματα. Βεβαίως αλλά αντι-ALK φάρμακα όπως το Ceritinib, το Alectinib, το Brigatinib έχουν πιο αποτελεσματική δράση στις μεταστάσεις του κεντρικού νευρικού συστήματος.
Το Crizotinib επίσης βρέθηκε αποτελεσματικό σε ασθενείς με αδενοκαρκίνωμα που εκφράζουν το γονίδιο MET.
Υπάρχουν και κυκλοφορούν τρία φάρμακα για τους ασθενείς με αδενοκαρκίνωμα και EGFR μετάλλαξη: Gefitinib , Erlotinib και Afatinib. Υπό δοκιμή βρίσκεται το φάρμακο Icotinib. Τα φάρμακα αυτά είναι πολύ αποτελεσματικά, όμως στην πορεία εξασθενούν διότι αναπτύσσεται αντοχή του καρκίνου. Αυτό οφείλεται σε ανάπτυξη κυρίως άλλων μεταλλάξεων με πιο συχνή, περισσότερο από 50%, των Τ790Μ. Οι προσπάθειες της έρευνας έχουν εστιασθεί στην ανεύρεση φαρμάκων που έχουν στοχευμένη δράση στην καινούργια αυτή μετάλλαξη. Τα πιο δοκιμασμένα είναι το AZD9291 και το Rociletinib καθώς επίσης και τα HM61713, ASP8273, EGF816. Στην μελέτη AURA, το AZD9291 δίδει ανταποκρίσεις της τάξεως του 60%, με ελεύθερο επιδείνωσης χρόνο 8.6 μήνες. Η τοξικότητα είναι ελεγχόμενη και η μελέτη του φαρμάκου αυτού συνεχίζεται.
Οι ερευνητικές κλινικές προσπάθειες έχουν εστιασθεί τώρα στον συνδυασμό στοχευμένων φαρμάκων με στόχο την ελαχιστοποίηση της ανάπτυξης αντοχής και την μακροβιώτερη δράση των φαρμάκων.
AXL και MET κινάσες της τυροσίνης ενεργοποιούνται στον Μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονος μέσω γονιδιακής μετάλλαξης ή υπερέκφρασης. Θεωρούνται ότι προάγουν την καρκινογένεση και θεωρούνται στόχοι. Το MGCD265 είναι αναστολέας AXL και στις συγκεκριμένες περιπτώσεις έχει δώσει σε λίγους ασθενείς ενθαρρυντικά αποτελέσματα.